Misschien heb je het al meegemaakt dat je aan iemand
denkt en dat je GSM afgaat. Wat blijkt? De
persoon aan de lijn is hij aan wie je net hebt gedacht. Of je
hoort in je droom iemand huilen en wat later vertelt die persoon dat ze veel
verdriet heeft. Is dat nu toeval of
niet? Bestaat toeval of bestaat het niet? Wat is toeval eigenlijk? Allemaal vragen die de Nederlandse
wetenschapsfilosoof Ilja Maso
gebruikt als uitgangspunt van zijn boek DE ZIN VAN HET TOEVAL. De auteur geeft talrijke voorbeelden van
gebeurtenissen die kunnen behoren tot het toeval dat, in grote lijnen, onder
vier gedaanten opduikt. Eerste mogelijkheid is het lot of het noodlot (denk
maar aan de man die in de straat wandelt en een dakpan op het hoofd krijgt). Tweede
mogelijkheid is de synchroniciteit: iemand droomt dat hij achtervolgd wordt
door een paard en de dag daarop maakt hij bijna hetzelfde mee. Derde
mogelijkheid is de serendipiteit: de ontdekking die berust op louter toeval zoals
in het voorbeeld van Fleming die verkouden was en ontdekte dat zijn traan in
zijn laboratorium een bacterievrije ruimte had laten ontstaan: deze vaststelling
maakte duidelijk dat penicilline vieze bacterieën als stafylococcen kan te lijf
gaan. Tenslotte is er ook de serialiteit of de herhaling, of de opeenhoping in
tijd of ruimte van gelijke of vergelijkbare gebeurtenissen en dingen, zoals het
nummer van je garderobe in de schouwburg dat precies overeenkomt met het nummer
van je zitplaats…
Het toeval bestuderen blijft een interessante
uitdaging voor de wetenschap die alles in regels en wetten probeert te
gieten. Maso vraagt zich af of er ook
geen wetmatigheid zit in het toeval.
Daarbij houdt hij een pleidooi om bij het onderzoek naar toeval steeds
de juiste vraag te stellen, zodat onderzoekers zich geprikkeld voelen om het
antwoord te ontdekken. Zo kunnen het
samenspel van het dagelijks bewustzijn en het verborgen bewustzijn (het
onderbewustzijn van Jung) tot een mogelijk antwoord leiden. Een interessant maar taai boek omdat het
teveel blijft haperen in voorbeelden en herhalingen alsof de auteur toch iets
teveel rond de pot draait. Dat blijkt
ook uit zijn, op zijn minst verrassende laatste zin. Hoe die luidt? Ha, je kunt het boek ontlenen in de
bibliotheek van Deinze.
