Als je het woord ‘heks’ hoort denk je automatisch aan
een vrouw. Maar wist je dat mensen
vroeger ook geloofden in mannelijke heksen?
En een sirene ken je: da’s een vrouw die schippers met haar gezang naar
de gevaarlijke rotsen lokt, een meermin dus.
Maar je hebt ook een meerman, die noemen ze de Triton. En hoe die eruit ziet? Dat kan je allemaal in detail ontdekken in
het werk van de 15de eeuwse schilder Jeroen van Aken, de echte naam van de
Nederlandse schilder Hieronymus Bosch.
Ja, die late middeleeuwer die gespecialiseerd was in de grenzeloos
fantasierijke schilderijen over wel, maar vooral wee, van de mensheid. Als het begrip ‘zonde’ en ‘zondeval’ je
redelijk abstract lijkt, bekijk dan maar eens de werken van Bosch, waarin de
duivel in talloze gedaanten, gaande van een varken met een nonskap, tot een
verleidelijk naakte deerne, is afgebeeld.
Kunsthistoricus Chris Will heeft een uitermate handig boekje geschreven
waarin de belangrijkste werken van Bosch staan afgebeeld, telkens voorzien van
een toelichting op een bladzijde. Dit handig en gebruiksvriendelijk werk toont
ook hoeveel symbolen Bosch in zijn gedrochten en fantasierijke taferelen heeft
verwerkt. Als je bv. mensen op een
hooiwagen ziet afgebeeld dan verwijst dat naar de uitspraak ‘alle vleesch hoy
es’, waarbij hooi staat voor alles wat de mens op aarde wil verwerven aan genot
allerhande. Ja, Bosch was een
moraalridder, een kind van zijn tijd, toende kerk de mensen klein hield met dreigende
verhalen over de hel en hoe makkelijk het is daar te geraken.
